YÖRÜK KÜLTÜRÜNE
TANIKLIK EDİN

Yörük Göçü

Yörükler kışlak, yaylak ve güzlek arasında iklime uyum sağlamak ve hayvanlara otlak alanlar bulmak amacıyla belirli aralıklarla ve mevsime göre düzenli bir şekilde göç ederler. Teke Yörükleri arasında söylenen: “Cefa istersen ek-biç, sefa istersen kon-göç, ekme bağ bağlanırsın, ekme ekin eğlenirsin, çek deveyi güt koyunu, bir gün olur beylenirsin” sözü Yörüklerin göç hakkında düşüncelerini gözler önüne serer.

Yörüklerde, belirli göç yolları boyunca insanlar, hayvanlar ve eşyalar muazzam bir şekilde taşınır. Yörük beyleri ve oymak ileri gelenlerinin görüşleri ile göç günü kararlaştırılır ve birlikte hareket edilir. Düzenli bir şekilde devam eden göçün seyrini genellikle Yörük beyleri belirler ve idare eder. Göç sırasında bir tarafta koyun, keçi ve sığırlar diğer tarafta at, eşek ve deve sırtında taşınan eşyalarla yapılan göç, ilkbaharda yaylaya, sonbaharda ise yayladan, önce güzleye sonra kışlağa dönüşümlü olarak devam eder. Göç zamanı yaklaşınca atlar ve merkepler nallanır, aile fertleri için yeni giysiler alınır. Günlük ihtiyaçlar temin edilip değirmende un öğütülür. Semer, palan, eyer ve havutlar onarılıp çeşitli hazırlıklar yapılır.

Hazırlıklardan sonra eşeklerin sırtına semer veya palan, develere ise havut vurularak, develerin başlarına süslü ve boncuklu yularlar ile yüzlerine surat zilleri, karınlarına ve havutlarına da çanlar takılır. Atlar eyerlendikten sonra içerideki eşyalar toplanıp bağları çözülen çadır yıkılır. Yatak takımı, keçe veya çullara sarılarak bağlanır ve bunlara şerit adı verilir. Giyim eşyaları ala çuvallara, gıda ve erzak türü ise yoz ve tırıl çuvallara doldurulur. Un, yünden dokuma un çuvallarına konulur. Çuvalların ağız çevresindeki dikiş yerlerinden üstten alta dolanan ve çuvallara dikilmiş kulp adı verilen dokuma kolanların üst tarafta bırakılan uzun örme iplerinin uçları karşılıklı olarak çatılır ve devlere paylaştırılarak yüklenir. Çadır takımı da dürülüp üst tarafından bağ ipinin birisi ile fırdolayı bağlanıp dorum veya yaşlı bir deveye yüklenir. Hatta direkler de bu ipin sağ ve soluna uzunlamasına sokulur. Kap kacak takımı da yüklerin üzerine iple bağlanır. Aynı zamanda develere yüklenen bu yük ve çuvalların üzerine kilimler örtülür. Eğer küçük çocuk varsa bir örtü ile sarılıp yüzükoyun başı dışarıda olacak şekilde deve yükünün ortasına bağlanır. Sabahın erken saatlerinde yola çıkılır.

Yörük göçünde develerin yüklenmesinden üzerlerine örtülen ala kilimlere, ziller, çanlar ve boncuklarla süslenmesine hatta göç yolunda çekilişinden birbiri ardına dirkenmesine kadar özen gösterilir. Hareket halindeki göç katarında bulunan develere takılan çanların çıkardığı sesler göçe ayrı bir ahenk katar. Eşyaların yüklendiği ve genellikle yedi deveden oluşan katarın en önünde beserek denen erkek tülü deve veya kirinci denen erkek boz deve bulunur. Bunların arkasına dirkenen develerin en arkasına tülü devenin dişisi maya bağlanır. Göç katarını evin en genç kadını yeni ve süslü elbiselerini giyerek çeker. Göçe yaşlı bir erkek at veya eşek üzerinde refakat eder. Göç sırasında başında birkaç kişinin bulunduğu hayvan sürüleri göç yollarını takiben otlatılarak önden gider. Ağırlıklar yani eşya yüklü deve katarları arkadan gelir. Bu şekilde yolda önde giden sürüde ayağı kırılan, topal olan veya hastalanan hayvanları taşımak için arkadan at, eşek ve deve ile gelenlerin yardım ve desteği sağlanır.

Göç yolu üzerinde belirli aralıklarla konalga olarak adlandırılan konaklama merkezleri her zaman belli olup yük hayvanlarını yormadan dört beş saatte bir konaklaya konaklaya ortalama on veya on beş günlük bir süreç sonrasında yaylaya ulaşılır. Bu süreç kışlakla yaylak arasındaki mesafeye ve yol üzerindeki ot durumu ile hayvanların beslenmesine göre değişebilir. Yaz döneminde yaylaya göçün seyri sürülerde bulunan körpeler nedeniyle konaklama aralığı kısa ve yaylaya ulaşma süreci ekili alanlar dolayısıyla daha hızlıdır. Güz döneminde kışlağa dönüşte ekili alanlar hasat mevsiminin ardından boş olduğundan hayvanları yormadan karınlarını doyurarak kışa daha dinç girmeleri için yavaş hareket edilir.